Το κίνητρο μπορεί να οριστεί με πολλούς τρόπους, αλλά υπάρχουν δύο βασικοί ορισμοί ή περιγραφές. Μπορεί να οριστεί ως ο κύριος λόγος ή οι λόγοι που τα άτομα συμμετέχουν σε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά, ειδικά την ανθρώπινη συμπεριφορά σύμφωνα με τη μελέτη της ψυχολογίας ή της νευροψυχολογίας. Μπορεί επίσης να οριστεί ως η κινητήρια δύναμη που εκκινεί και οδηγεί τη συμπεριφορά ενός ατόμου. Είναι η εσωτερική ενέργεια που μας ωθεί να πετύχουμε τους στόχους μας. Συνήθως, θεωρείται ότι είναι μια δυναμική κατάσταση του μυαλού που δεν ασχολείται με την προσωπικότητα.
Υπάρχουν τρεις πτυχές της ανθρώπινης συμπεριφοράς στις οποίες βασίζεται και θεμελιώνεται το κίνητρο:
1. διέγερση συμπεριφοράς
2. κατεύθυνση συμπεριφοράς
3. επιμονή συμπεριφοράς
Η διέγερση της συμπεριφοράς σχετίζεται με ένα συγκεκριμένο πράγμα που ενεργοποιεί τη συμπεριφορά, ενώ η κατεύθυνση της συμπεριφοράς σχετίζεται με αυτό που είναι υπεύθυνο για την κατεύθυνση της συμπεριφοράς. Η εμμονή της συμπεριφοράς σχετίζεται με το πώς διατηρείται η συμπεριφορά.
Αυτό που οδηγεί ένα άτομο να είναι επιτυχημένο αναφέρεται ως κίνητρο. Συνήθως, όλα τα κίνητρα εμπίπτουν σε μία από τις τρεις κατηγορίες και θεωρούνται ότι είναι φυσιολογικής ή ψυχολογικής φύσης:
1. ομοιοστατικά κίνητρα – πείνα, αναπνοή, δίψα κ.λπ.
2. μη ομοιοστατικά κίνητρα – περιέργεια για το περιβάλλον, αναζήτηση καταφυγίου κ.λπ.
3. μαθημένα ή κοινωνικά κίνητρα – επίτευγμα, επιδοκιμασία, δύναμη, κοινωνική υπαγωγή κ.λπ
Σε κάθε προσπάθεια που αναλαμβάνει ένα άτομο, το κίνητρο (ή η έλλειψή του) είναι το βασικό στοιχείο πίσω από την επιτυχία ή την αποτυχία της προσπάθειας. Διαδραματίζει βασικό ρόλο στον εργασιακό χώρο όπου αφορά την αποτελεσματική απόδοση ενός εργαζομένου. Το διοικητικό ή εποπτικό προσωπικό έχει άμεσο αντίκτυπο και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στα κίνητρα των εργαζομένων, καθώς χρησιμοποιούν διαφορετικές τεχνικές παρακίνησης για την αύξηση των επιπέδων παραγωγικότητας. Επίσης, αυτό έχει άμεση επίδραση στα επίπεδα συνεργασίας μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου.
Το κίνητρο μπορεί επίσης να ταξινομηθεί ως
1. αρνητικό ή θετικό
2. προφανής ή λεπτός
3. άυλο ή απτό
Η εκπαίδευση ή η μάθηση είναι επίσης αλληλένδετες με τα κίνητρα και οι εκπαιδευτές συχνά χρησιμοποιούν τεχνικές παρακίνησης για να κάνουν τους μαθητές τους να μάθουν. Μπορεί να ωφελήσει τον μαθητή καθιστώντας τον πιο ικανό καθώς και ενθαρρύνοντας την αυτοπεποίθηση και την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων.
Η αυτοπαρακίνηση έχει επίσης ταξινομηθεί σε δύο διαφορετικούς τύπους:
1. Εξωγενής – που δημιουργείται από εξωτερικούς παράγοντες
2. Εσωτερικό – δημιουργείται από εσωτερικές αισθήσεις και είναι πιο μακροχρόνιο από το εξωτερικό
Η αυτοπαρακίνηση θεωρείται εγγενής στη φύση και πηγάζει από τις εσωτερικές ορμές ενός ατόμου. Είναι η βάση για να ξεπεράσει κανείς τα εμπόδια στο δρόμο της επίτευξης των στόχων του. Επιπλέον, ορισμένοι εξωτερικοί παράγοντες είναι υπεύθυνοι για να οδηγήσουν ένα άτομο να αναλάβει ένα νέο έργο ή να κινηθεί προς μια θετική κατεύθυνση. Χαρακτηριστικά, η αυτοπαρακίνηση αποτελείται από τρεις παράγοντες:
1. πεποιθήσεις
2. επιθυμίες
3. αξίες
Δεδομένου ότι ένα άτομο δεν μπορεί να βασιστεί σε άλλους για κίνητρα, η αυτο-κίνητρο πρέπει να προέρχεται από μέσα. Διαδραματίζει βασικό ρόλο όπου το άτομο συγκεντρώνει το θάρρος και τη δύναμη για να επιτύχει ορισμένους στόχους και είναι απαραίτητο για την ανάπτυξη νέων δεσμεύσεων ή για μια θετική αλλαγή στον τρόπο ζωής κάποιου. Τα προγράμματα κατάρτισης έχουν αποδειχθεί ότι είναι ο καλύτερος τρόπος για να εκπαιδεύσει κανείς τον εαυτό του, προκειμένου να βελτιώσει τα κίνητρα και την αυτοπαρακίνηση.